Kilka lat temu, badania na Uniwersytetach w Manchesterze oraz Liverpoolu na zawodnikach piłki nożnej wykazały, że to co wyróżnia tych najlepszych na świecie jest różnica w ruchach gałki ocznej oraz informacjach, które za jej pośrednictwem zbierał ich mózg. Był on nieustannie zaangażowany w analizę informacji, szybciej i precyzyjniej pobierał informacje z otoczenia (pomijając te elementy np. ruchu zwodzącego przeciwnika, które nie zdradzały jego kierunku). Mniej doświadczonych zawodników charakteryzowało większe „błądzenie” wzroku po polu widzenia. Przekładało się to oczywiście na szybkość i skuteczność działania.
Zawodnicy z wizją gry:
- Są lepiej ustawieni na boisku i wykonują trafniejsze podania.
- Rozpoznają możliwości zanim podejmą działania.
- Rozwiązują problemy szybko.
- Są kreatywni i opanowani.
- Są niezależni i podejmują własne decyzje.
Jeśli zawodnicy zwiększają swoje zdolności percepcyjne, poszerzają pole widzenia i usprawniają pobieranie z niego potrzebnych informacji:
- Widzą więcej w trakcie dryblingu.
- Eliminują „czarne luki” w polu widzenia w trakcie dryblingu oraz innych działań.
- Szukają wolnych przestrzeni oddalając się od przeciwnika.
- Eliminują sytuacje straty piłki poprzez wyprzedzenie.
- Przeszukują pole widzenia w poszukiwaniu najlepszej możliwości podania.
- Stają się kreatywni a zarazem mniej przewidywalni w swoich działaniach.
- Są lepiej zgrani z zespołem.
Jak to osiągnąć? - ćwiczenia
I. LEPIEJ MĄDRZE STAĆ... - o ustawieniu na boisku
Nie inaczej jak poprzez trening. Opisane powyżej badanie świadczy o tym, że największy wpływ na postrzeganie ma doświadczenie. Wspomniane na początku kompetencje, tak jak w przypadku zdolności motorycznych, jedni zawodnicy mają lepsze, bądź gorsze. Geny mają tutaj swój udział. Jednak tak samo jak wytrzymałość, siła czy koordynacja ruchowa podlegają procesowi uczenia się. Przedstawiamy poniżej w jaki sposób ćwiczyć naszą „boiskową inteligencję”.
Rys. 1 Otwarte ustawienie (umożliwiające obserwację obu bramek). „Nie klatką, ale barkiem do piłki”lub (otwórz się).
Trenerzy dbający o każdy szczegół swoich ćwiczeń zwracają uwagę podopiecznym, aby przy każdym przyjęciu podania kształtowali nawyk podnoszenia głowy i obserwacji pola. „Podnieś głowę!” przy podaniu, „Ustaw się bokiem!”, „Spójrz za siebie, w prawo i w lewo!” przed przyjęciem podania. Kształtują w ten sposób niezwykle ważny NAWYK RUCHOWY. „Głowa chodzi!” – podpowiadają trenerzy.
UWAGA: Co 5-10 sek zawodnik powinien się rozglądać by kontrolować położenie swoje, partnerów i przeciwników (pracuj głową).
II. Rozpoznawanie możliwości przed podjęciem działania – czyli jak patrzeć, aby widzieć?
Sam nawyk ruchowy podnoszenia głowy to dopiero pierwszy krok. Ponieważ patrzeć nie zawsze oznacza widzieć. Szczególnie widzieć możliwości. Pomocne mogą okazać się ćwiczenia, w których zawodnicy muszą w bardzo krótkim czasie różnicować i rozpoznawać postrzegane bodźce. Dobrym ćwiczeniem wprowadzającym w grupach młodszych mogą być ćwiczenia z kolorami:
Przebieg: Zawodnicy ustawieni są w parach naprzeciwko siebie. Jeden z pary podbiją piłkę żonglując natomiast drugi pokazuje mu kolejno określoną sekwencję kolorów (czapeczki, pachołki, koszulki chowane za plecami). Zadaniem żonglującego jest obserwować co pokazuje partner. Po kilku próbach następuje zmiana ról.
Rys 2. Ćwiczenie "kolorowa żonglerka".
UWAGI: Ilość przyborów i kolorów do zapamiętania zależna jest od poziomu umiejętności oraz wieku ćwiczących. Odmiany:- zadanie polega bieżącym podawaniu nazw, kolorów- zadanie polega na zapamiętaniu sekwencji ich pojawiania się- wzrost liczby przedmiotów- krótszy czas ekspozycji- różne formy żonglerki
III. Eliminowanie czarnych luk w polu widzenia - „SKRZYDŁOWI”
Zadaniem ćwiczenia jest poszerzanie pola percepcji (pola widzenia). Jest ono niezwykle istotne ponieważ im szybciej zawodnik dostrzeże istotny bodziec na boisku, tym szybciej będzie w stanie na niego odpowiedzieć. W naszym ćwiczeniu napastnik ma za zadanie podać do właściwego skrzydłowego, gdy tylko pojawi się w jego polu widzenia.
Rys 3. Pole widzenia zdrowego człowieka i jego zakres.
Przebieg: Ustawienie wyjściowe jak na rysunku. Na sygnał napastnik rozpoczyna grę 1x1 w określonym tunelu z obrońcą, który opóźnia grę. Następnie trener uruchamia dwóch skrzydłowych (ubranych w narzutki), którzy włączają się do gry po obu stronach napastnika. Jego zadaniem jest zagranie piłki do właściwego zawodnika (określony kolor koszulki), tak aby ten nie znalazł się na pozycji spalonej.
Rys 4. Ćwiczenie "skrzydłowi".
UWAGI: Trener wskazuje, który zawodnik rusza danym skrzydłem w momencie gdy ćwiczący jest odwrócony plecami, tak aby napastnik nie mógł tego przewidzieć. Dbamy więc o to aby zawodnicy skrzydłowi wbiegali w równym tempie. Zadaniem obrońcy jest absorbowanie uwagi ćwiczącego i uniemożliwienie patrzenia przez ramię. Gdy tak się dzieje natychmiast reaguje odbiorem.
Odmiany:
- obrońca bierny/aktywny
- dwóch skrzydłowych o kolorze sygnalizującym przeciwnika - napastnik ma za zadanie dokończyć pojedynek sam na sam i oddać strzał na bramkę
- poszerzanie stopniowo kwadratu (skrzydłowi coraz bliżej linii bocznych).
W kolejnym artykule zajmiemy się przeszukiwaniem pola widzenia w poszukiwaniu najlepszej możliwości podania oraz szukaniem wolnych przestrzeni na boisku.
Źródła:
Miłosz Stępiński "Nauczanie Tiki - taka"
Dan Blank "Soccer IQ" 2012
Psychosportica "Atlas ćwiczeń" 2015